Skip to main content

"Granda ie la forza dla memoria che sta ti luesc." (da Cicero)

L svilup dl’ëuta dl secul: villes y berstotes

La jita mëina tres Urtijëi y nes mostra tres l ejëmpl dla villes dl’ëuta dl secul y la berstotes da n iede coche la industria dla chiena y dla scultura à mudelà l cialé ora dl luech – y coche la l caraterisea mo al didancuei.
Deficultà:Mesan
Lunghëza te km:3,4Km
Dureda:01:15
Deslivel:
150m 140m
Villa Runggaldier a Urtijëi

Descrizion dla jita

A ce fusties ti jons’a do ntan chësta jita?
Gherdëina, che fova mo dan puec dejeneies scialdi carateriseda dal’agricultura, devënta tl 1900 n zënter mpurtant dla produzion d’ert sacrela tla Monarchia asburgica. Depierpul se muda nce l cialé ora de Urtijëi. L vën njinià ite berstotes da ziplé, da marangon y da moler y cun si suzes ruvel te Gherdëina nce l bënsté– nia mé tla cëses ala bona, ma nce te villes mondanes. Les ie urientedes ai modiei dla capiteles europeiches y conta na storia unica: l cunliamënt soziel y culturel cun l prugres industriel tl’Europa.

Cie iel pa da udëi?
La jita che mëina ala villes y berstotes dla fin dl 19ejim y prim 20ejim secul ie ntëur n 3,4 km longia, l tëmp da jì a pe ie de feter n’ëura y n chert (1,5 h), l dislivel de 150 metri. Chësta jita vën nce piteda dal Museum coche raida meneda, che tol sëurapro mo ite la ustaries y i albiercs cun passa 100 ani de storia, y che dura n doi ëura y mesa.

Ulà nes mëina pa nosta jita? 
Pion via dal Museum Gherdëina y jon tres la streda Rezia passan pra la Villa Venezia, la Villa Argentina y l Lizeum d’Ert “Cademia” su nchin pra la Cësa bruma. Tlo raidons a man ciancia tla streda Stufan y passon pra la Villa Runggaldier, la Villa Margherita y la Villa Rifesser. Tla streda Stufan passons nce pra la Villa Grohmann y jon pona inant de viers dla dlieja. 
Puech dan la dlieja mëina n pitl troi ju sun la promenada. Jan tres l tunel La Curta ruvons pra la stazion a val dla furnadoia de Secëda y per la streda Roma dala cëses Doss y Costa. Passon pona via la stazion a val dla ferata a cremaliera de Resciesa y ruvon pra la cëses Lenert, Villa Rudolfine y Villa Martiner. 
Sainsom raidons a man ciancia tla streda Scurcià nchin tala Sonnenburg y la cësa da Jumbierch/Lusenberg. Da iló vala inò de reviers tl zënter dl luech y dala dlieja. Pra l ncrëusc sun Col de Mureda udons a man ciancia Plan de Mureda, la villa plu vedla dl luech y pra l puent de Pana la cëses Bugon y Pana, n iede la sëntes de doi ferleigheri de chiena de suzes.
 

Ogec dla jita