La furnadoia da Urtijëi sun la Mont de Sëuc ie stata la prima sun chësta mont. Dal 1935 pudovela mené su te doi cabines de lën da 15 a 16 persones te sies menuc. A chësta moda àla praticamënter crià la fundamënta per n turism da d’inviern modern, per chël che l ie pona unì fat su mo d’autri lifc dai schi sun la Mont de Sëuc y sun i ronesc de Ronc y Vidalonch.

Tl 1968 ie la furnadoia unida restrutureda n prim iede, tl 1999 iel pona unì fat l mplant portamont da ncuei. L à na capazità de 2200 schiadëures al’ëura.

La ferata de Gherdëina ie unida fata te mé cin mënsc danter l 1915 y l 1916 sciche linia de  refurnimënt per la front dla Dolomites. La menova da Tluses nchin te Plan y fova ënghe mo do la viera n cunliamënt de mpurtanza cun la Val dl Isarch – nce per la marcanzia zipleda che univa meneda ora per dut l mond.

La storia dla ferata de Gherdëina fina cun si ultimo viac ai 29 de mei dl 1960. Ntan si 44 ani de servisc fovel n azion 6 locomotives a tanf, l’ultima adurveda ie tl 1973 unida tramudeda te n monumënt.

L svilup de Gherdëina se lascia usservé tres l ejëmpl dla ustaria dl Baga, ncuei “Hotel Gardena - Grödnerhof”. L scultëur Ferdinand Perathoner (dl Baga) ova lascià frabiché n l ann 1911 sun n pra dl luech da Vidalonch na villa cun na berstot, doi ani do iel ruvà leprò n café per seniëures dl’aristocrazia.

Ti prim ani 1920 à la familia Demetz-Bernardi cumprà la cësa y plu tert nce l nsci tlamà “Schattenheim” iló daujin. La doi frabiches ie unides cunliedes: da n albierch storich iel cun i ani deventà n hotel a cin stëiles Relais & Châteaux.